Kitabevleri Ödülü
Japonya’nın en popüler edebiyat ödülü Kitabevleri Ödülü’dür desek abartmış olmayız.
Ödülün en büyük özelliği ve onu kitapseverlere yakın kılan tarafı değerlendirme yapanların internet kitapçıları dāhil bütün kitabevleri ve kitapçılarda çalışan satıcılardan oluşması. İlk defa 2004 yıında verilen ödül Kasım ayından Nisan ayına kadar süren uzun bir elemeden sonra açıklanıyor.
Örnek olarak, 2019 yılında 16.sı verilen ödül için ilk oylama 2018 Kasımında yapıldı ve 493 kitapçıdan 623 kişi oy verdi. İkinci eleme için ise 308 kitapçıdan 371 kişi oy verdi. İkinci oylamaya katılanlar ilk elemede ödüle aday olarak seçilen bütün eserleri okuyarak en çok beğendikleri üç kitabı ve bu kitapları neden beğendiklerini açıklayan birer yazı ile yönetim komitesine bildirdiler. Bunun sonucunda ödül kazanan kitaplar belli oldu.
Japonyada 1990’lardaki ekonomik krizden sonra yeni basılan kitaplarda artış görülmekle birlikte, kitap satışları düşüş eğilimindeydi. Edebiyat ödülü alan kitaplar nispeten daha çok satıldığı için, bu zor ekonomik ortamda yayınevlerine az bulunur bir destek sağlıyordu. Bu durum devam ederken 2003 yılında en saygın edebiyat ödüllerinden olan Naoki edebiyat ödülünde birinciliğe lâyık eser bulunmaması yayıncılar arasında hüsran ve kızgınlığa neden oldu. Bu yayıncılardan biri olan Yuji Sugie, ödüle layık kitap seçimini yalnızca başka ödül komitelerinin değil kendilerinin de yapması fikrini ortaya attı.
Böylece ortaya çıkan bu ödül Japonya’nın her köşesinden kitapçıların seçtiği “en çok satılmasını istediğim kitap” sloganıyla işe başladı. Yeni ödülün yöneticileri, satılan ürün ve alıcıyı başka deyişle kitap ve okurunu en iyi tanıyanların kitapçılar olduğunu, ödülü belirleyecek jürinin de yalnızca kitapçıların katılabileceği bir komite olacağını duyurdu.
Geleneksel Japon edebiyat ödüllerinde, yazarları teşvik amacıyla olsa da, o sene ödülün kime verilmesinin daha uygun olacağı gibi konular uzun uzadıya ve gizliden gizliye tartışılmakta. Kitapçılar ödülü ise alışılmışın dışında olarak, aday gösterilen kitapları bile önce açık seçimle belirlediği için, Japon edebiyat çevrelerinde tāze bir rüzgâr estirmiş oldu.
Ödül yönetim komitesi 2006’dan itibaren “Love Shoten” (Kitapçıyı Seviyorum) adlı ücretsiz bir dergiyi yılda üç kez yayımlamakta ve kitabevlerine dağıtımını yapmakta.
Kitabevleri Büyük Ödülü ayrı ayrı birçok dalda veriliyor ve her bir dal için aday gösterilebilecek kitaplar ve seçim yöntemi değişiklik gösteriyor. Ödül alan yapıtın yazarına asıl ödül olarak kristal kupa ve ikincil ödül olarak yüz bin yen tutarında kitap alışveriş kartı hediye ediliyor.
Kitabevleri Büyük Ödülü (本屋大賞 Honya Tayşoğ)
Katılabilecek eserler son bir yıl içinde basılmış Japonca romanlar. İlk elemede her bir kişi üç kitabı seçerek aday gösteriyor. Bu şekilde en fazla oyu aşan ilk on kitap içinden ikinci elem yapılarak birinci belirleniyor.
Birinci elemede kısıtlama yok ancak ikinci elemede aday gösterilen on kitabı da okuduktan sonra beğenilen ilk üç eseri sırayla belirtmek ve her biri için neden tavsiye edildiğini açıklamak gerekiyor.
İlk üç tavsiye için oy kullanınca birinci seçilen esere 3 puan, ikinci esere 2 puan, üçünü kitaba da 1 puan verilmiş olunuyor.
Bu puanlar toplanarak birinci belirleniyor.
Bu ödülü kazanan yazarların, hatta yalnız kazananların değil, aday olarak gösterilen yazarların da Japonya dışında tanıtımı yapılabilse, çağdaş Japon edebiyātı algısı çok farklı olabilirdi. İlk on beş yılda bu ödüle üç seferden fazla aday gösterilmiş yazarları paylaşayım. Çoğu ismi, belki de hepsini ilk kez duyanlar az olmasa gerektir:
Arikava Hiro 有川浩 https://en.wikipedia.org/wiki/Hiro_Arikawa
Ogava Yōko 小川洋子 https://en.wikipedia.org/wiki/Y%C5%8Dko_Ogawa
Tsujimura Mizuki辻村深月 https://en.wikipedia.org/wiki/Mizuki_Tsujimura
Nişi Kana西加奈子 https://en.wikipedia.org/wiki/Kanako_Nishi_(author)
Hyakuta Naoki 百田尚樹 https://en.wikipedia.org/wiki/Naoki_Hyakuta
Makime Manabu 万城目学
Miura Şion三浦しをん https://en.wikipedia.org/wiki/Shion_Miura
Harada Maha原田マハ https://en.wikipedia.org/wiki/Maha_Harada
Higaşino Keigo 東野圭吾 https://en.wikipedia.org/wiki/Keigo_Higashino
Yoida Osamu 吉田修
Kitapeolojik Buluntu Ödülü発掘部門
Esprili olarak arkeolojik kazı anlamına da gelen Hakkutsu adının verildiği bu ödül, okurların dikkâtinden kaçsa da kitabevi çalışanlarının tozlu raflar arasından bulup gün ışığına çıkardığı değerli kitaplara veriliyor. Son bir yıldan daha önce basılmış kitaplar arasından seçilerek birinci eleme ile aynı zamanda aday gösteriliyor. Ödül verilmiyor aslında, yalnızca aday gösterilen kitaplar oy sıralamasına göre liste olarak açıklanıyor. 2017’den bu yana ödül yönetim komitesi bu liste içinden bir kitabı “Büyük Buluntu Ödülü” adıyla duyurmaya başladı.
Çeviri Roman Dalı翻訳小説部門
Çevirisiz yaşanmaz tabii, bu dalda da ödül var. Son bir yıl içinde Japonya’da basılmış çeviri romanlar arasından her üye üç eser seçiyor. Yenilenmiş çeviriler de olabiliyor. Tavsiye sebebini açıklayan yazıyla birlikte yapılan oylama sonucu birinci belirleniyor. 2013’ten beri verilmekte.
Kurgusal Olmayan Eserler Bölümü ノンフィクション部門
2018 yılında ‘Yahoo News- Kitabevi Büyük Ödülü’ işbirliği ile ‘Kurgusal Olmayan Kitap Büyük Ödülü’ verilmeye başlandı. Ülke çapında yüz kitabevinin oylarıyla on kitap aday gösteriliyor, bunlar arasından birinci seçiliyor.
İlk yıl bu ödülü kâşif yazar Kakuhata Yuğsuke ‘Kutup Gecesi Güncesi –極夜行’ adlı eseriyle almıştı. Güneşsiz kutup gecesinde dört ay GPS gibi modern araçlar kullanmadan yaşamını sürdürmüş, bu süre zarfında başından geçenleri ve duygularını anlatmıştı. Bu ödülü kazananlara araştırma destek fonu olarak bir milyon yen veriliyor.
Genel olarak Kitabevleri Büyük Ödülü okura yakın bir seçim yaptığı için ödül alan eserler çok geçmeden diğer medya tarafından da kullanılmakta. Örneğin ilk on yıl ödül alan bütün eserler sinemaya aktarıldı. Bu özelliği nedeniyle Akutagava ya da Naoki gibi saygın edebiyat ödüllerine kıyasla daha fazla ticari getirisi olan bir ödül olarak biliniyor.
Ödülün internet sayfası (Japonca)
Ödülün wikipedia sayfası (İngilizce)
